Eşit Olmak Adaletli Olmak Mıdır?
Toplumda “eşitlik” ve “adalet” kavramları sıklıkla birbirinin yerine kullanılsa da, bu ikisinin birbirinden çok farklı anlamlar taşıdığını görmek mümkün. İstanbul gibi dinamik, hızlı ve çeşitli bir şehirde yaşayan biri olarak, sokakta, toplu taşımada ya da iş yerlerinde sıkça gözlemlediğim manzaralar, bu iki kavramın ne kadar birbirinden farklı olduğunu anlamamı sağladı. Eşit olmanın her zaman adaletli olmak anlamına gelmediğini anlamak, toplumsal cinsiyet, çeşitlilik ve sosyal adalet açısından oldukça önemli.
Eşitlik ve Adalet: Aynı Şey Değil
Toplumsal cinsiyet bağlamında düşündüğümüzde, eşitlik kavramı bazen yanıltıcı olabilir. Örneğin, erkeklerin ve kadınların aynı haklara sahip olması gerektiği fikri, eşitlik ilkesine dayanır. Ancak bu, her bireye aynı imkanları sağlamakla birlikte, bireylerin ihtiyaçlarının göz ardı edilmesi anlamına gelebilir. Eşit olmak, herkesin aynı fırsatlara sahip olması demekken, adaletli olmak, her bireyin mevcut koşullarına göre farklı türde yardımlar veya destekler alması gerektiğini savunur. Örneğin, bir iş yerinde kadınların da erkeklerle aynı maaşı alması gerekir, ancak bu, kadınların genellikle daha fazla ev içi sorumluluğa sahip olduğu ve bu nedenle iş hayatına katılımda erkeklerle eşit bir temele sahip olmadığı gerçeğini görmezden gelmek anlamına gelebilir.
Toplumun Çeşitli Grupları: Eşitlik ve Adaletin Farklı Yüzleri
Sokakta gördüğüm bir sahneye örnek verelim: Kadınlar, özellikle akşam saatlerinde, İstanbul’un kalabalık caddelerinde erkeklerle aynı özgürlüğe sahip değiller. İster iş çıkışı isterse arkadaşlarıyla bir kafeye gitmek üzere yola çıksınlar, çoğu zaman evine yalnız dönmek zorunda kalırken, aynı yolculuğu yapan erkekler için bu durum oldukça rahat ve güvenli. Burada eşitlik sağlanmış olabilir; kadınlar da erkeklerle aynı caddede yürüyebilir, ancak bu eşitlikten ziyade adaletli bir yaklaşım daha faydalı olacaktır. Kadınların sokaklarda daha güvenli hissedebilmeleri için toplumsal cinsiyet eşitliği ile birlikte güvenlik önlemlerinin de göz önünde bulundurulması gerekir.
Sosyal Adalet ve Toplumsal Cinsiyet
Sosyal adalet, özellikle toplumsal cinsiyet eşitsizliklerinin ortadan kaldırılmasında önemli bir rol oynar. İş yerlerinde, kadınların erkeklerle aynı pozisyonlara gelmesi bazen eşitlik anlamına gelir. Ancak, kadınların erkeklere göre daha fazla ev işine katıldıkları, çocuk bakımını üstlendikleri ve genellikle daha düşük maaş aldıkları bir sistemde, sadece eşit bir fırsat sunmak adaletli bir yaklaşım olmaz. Adalet, kadınların daha fazla fırsata ve desteğe ihtiyaç duyduğu, erkeklerin ise bu denkleme dahil olduğu bir dengeyi sağlamaktan geçer.
Örneğin, iş yerinde çocuk sahibi bir kadın, eşit bir maaş alıyor olabilir, ancak bu kadının çocuk bakımına, esnek çalışma saatlerine veya ev işlerine yönelik özel bir desteğe ihtiyacı vardır. Bu, sadece eşit fırsatları sunmakla kalmayıp, aynı zamanda adaletli bir sistemin oluşturulması gerektiğini gösterir. İşte bu noktada, toplumsal cinsiyet eşitliği ve sosyal adaletin bir arada nasıl çalışması gerektiği daha da belirginleşir.
Çeşitli Grupların Deneyimleri
Toplumda yalnızca cinsiyet temelli eşitsizlikler değil, aynı zamanda etnik kimlikler, engellilik durumu, sınıfsal farklar gibi birçok farklı unsur da eşitlik ve adalet kavramlarını etkiler. Örneğin, toplumda daha fazla zorluk yaşayan bireyler için eşit olmak, bazen tamamen adaletsiz bir yaklaşımı ortaya çıkarabilir. Bir engelli birey için “herkesin aynı koşullarda eşit şekilde erişebilmesi” ne kadar doğru olsa da, bunun adaletli olup olmadığını sorgulamak gerekir. Engelli bireylerin, toplu taşıma araçlarında oturacak yerlere erişmeleri, engelli rampalarına sahip binalara ulaşmaları gibi adil bir çözüm, sadece eşit fırsatlar sunmanın ötesine geçer.
Sosyal adaletin bir diğer önemli boyutu ise, daha düşük gelirli ailelerin çocuklarının eğitim hayatına erişimidir. İstanbul’un varoşlarında büyüyen bir çocuk için eğitimde fırsat eşitliği sağlanmış olsa da, yine de bu çocuğun akademik başarıya ulaşabilmesi için daha fazla kaynağa, desteğe ve fırsata ihtiyacı vardır. Eşit olmak, herkesin aynı imkanlara sahip olması anlamına gelirken, adaletli olmak, her bireye ihtiyaçlarına göre farklı kaynaklar ve fırsatlar sağlamayı gerektirir.
Sonuç: Eşitlikten Adalete
Eşit olmak, temel hak ve fırsatları sağlamak anlamına gelirken, adaletli olmak, bireylerin gerçek ihtiyaçlarına göre bir düzen kurmaktır. Toplumsal cinsiyet eşitliği, çeşitlilik ve sosyal adalet kavramları bağlamında, herkesin eşit koşullarda olması, her zaman adaletli bir durum yaratmaz. Gerçek adalet, sadece eşit fırsatlar sunmakla kalmayıp, bireylerin mevcut koşullarına uygun özel destekler sunarak toplumsal dengelerin sağlanmasıdır. Bu bağlamda, sadece “eşitlik” değil, “adalet” anlayışının da önemini anlamalıyız.